Historia

Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Gminy Morawica sięgają epoki prehistorycznej (około 6,5 tysiąca lat p.n.e.). Badacze stwierdzili, że wykopane w miejscowościach Wola Morawicka i Nida topory kamienne i żarna zostały wyprodukowane w neolicie. Kolejne znaleziska archeologiczne pochodzące z epoki łużyckiej (Nida, Łabędziów – ślady cmentarzysk urn prochowych) świadczą o istnieniu na tym terenie rozbudowanej formy zwartej społeczności. W okresie wpływów rzymskich tędy przechodził szlak bursztynowy. Dowodem na to są m.in. przedmioty i środki płatnicze z Imperium Rzymskiego, a największe znalezisko (kilka sztuk denarów rzymskich) odnotowano w roku 1974 w Brzezinach. Pierwsze wzmianki archiwalne o obecnym terenie gminy Morawica znajdują się w kronice „Liber Beneficjum” Jana Długosza. Bardzo niewiele wiadomo o rozwoju gminy w okresie 1450–1700 – nie zachowały się żadne dokumenty z tamtych lat. Wiadomo jedynie, że teren – wraz z Kielcami – należał do biskupów krakowskich, natomiast posiadłości ziemskie Lisów i Brudzów były dobrami prywatnymi, własnością rodziny Krasińskich – fundatorów kościoła barokowego w Lisowie. Jako ciekawostkę można dodać, że z tego właśnie rodu pochodziła Franciszka Krasińska (prochy jej dziada i ojca spoczywają w krypcie lisowskiej świątyni), której wnuk – Wiktor Emanuel I – zjednoczył w XIX wieku pod panowaniem dynastii sabaudzkiej rozdrobnione państwo włoskie.
W XVIII wieku badania na tym terenie prowadził królewski geolog Carossi, pozostawia­jąc dość dokładny opis złóż mineralnych. Szczególnie cenne były i są marmury oraz wciąż eksploatowane wapienie. Glinka ceramiczna wystę­pująca w okolicach Chałupek stała się podstawą rozwoju garncarstwa.
Z historią gminy Morawica związana jest bardzo mocno postać Piotra Ściegiennego. Późniejszy działacz niepodległo­ściowy, ksiądz, a nade wszystko społecznik wywodził się z rodziny chłopskiej z Bilczy. Wrażliwość na niedolę ludu wiejskiego, jak twierdzą biografowie, skłoniła go ku rewolucji. „To my prości chłopi wywodzący się z kieleckich wiosek poprowadzimy naród do walki”. Datę wybuchu powstania wyznaczył na 27 października 1844 roku, ale wcześniej – w tymże roku 1844 – został uwięziony, pozbawiony godności kapłańskiej i zesłany na Syberię. W rodzinne strony wrócił po 27 latach.
Usytuowanie Morawicy nad Czarną Nidą, w pobliżu miasta wojewódzkiego (wcześniej gubernialnego), przy trakcie komunikacyjnym stało się impulsem nie tylko rozwoju przemysłu, pozwalało też mieszkańcom mimowolnie brać udział w ważnych wydarzeniach historycznych. I tak, w 1702 roku odpoczywał tutaj w drodze pod Kliszów król szwedzki Karol XII, w 1848 roku przechodziły rosyjskie dywizje w marszu na zachód, w 1863 roku powstańcy Langiewicza szykowali się do ataku na Kielce. W czasie I wojny światowej gościły w Morawicy Legiony Józefa Piłsudskiego i wojska austriackie. W pamięci jednak najtrwalej zapisała się Armia Czerwona, która w 1945 roku przy okazji pancernej bitwy z Niemcami kompletnie zniszczyła okolicę.
Lata 1865–1914 to okres rozwoju majątków ziemskich. Dziedzicem wsi Morawica był Edward Oraczewski. Dzięki niemu Morawica zaczęła rozwijać się gospodarczo i społecznie. Przeprowadził uwłaszczenie chłopów, a uzyskane pieniądze przeznaczył na „cele ogólnorozwojowe”. Za jego życia powstał dwór wraz z parkiem w stylu włoskim, neogotycka kaplica, szkoła powszechna, a także wielki młyn wodny ze spichlerzem, który był najnowocześniejszy w regionie. Za życia Oraczewskiego w Morawicy powstała także karczma i gorzelnia. Po odzyskaniu niepodległości i przeprowadzeniu reformy, w wyniku której powołano gminy, Morawica zaczęła się ponownie rozwijać pod względem społecznym i gospodarczym. Wójtem gminy został Władysław Herod. Za jego kadencji na tym terenie powstało sześć Ochotniczych Straży Pożarnych (1927), powołano cztery Koła Gospodyń Wiejskich zajmujące się krzewieniem kultury i oświaty. A po II wojnie światowej dopiero połowa lat 60-tych i socjalistyczny plan uprzemysłowienia kraju przyniosły nowe zmiany. Uruchomiono Kopalnię Wapienia „Morawica”, a następnie Kopalnię Dolomitu „Radkowice” oraz dwie kopalnie marmurów pińczowskich – w Woli Morawickiej i Łabędziowie. Również wtedy władze wojewódzkie postanowiły zlokalizować tutaj jedną z największych inwestycji w dziedzinie służby zdrowia – Wojewódzki Specjalistyczny Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych, którego organizację rozpoczęto na bazie dawnego majątku ziemskiego w Morawicy.

Rok 1990 otworzył nowy rozdział w historii gminy. Od momentu powstania samorządu lokalnego Morawica wskoczyła na zupełnie nowe tory szybkiego rozwoju społecznego i gospodarczego.

Do pobrania prezentacja:

Morawica dawniej i dziś